بیماری‌های کبدی
کبد یکی از ارگان‌های بسیار مهم در بدن است که نقش مهمی در هضم غذا، متابولیسم و دفع سموم از بدن ایفا می‌کند. بیماری‌های کبدی به هر نوع از آسیب یا بیماری گفته می‌شود که بر روی عملکرد کبد تأثیر بگذارد. این نوع از بیماری‌ها در سطح بالا حتی می‌تواند موجب نارسایی کبدی شود. چک کردن میزان آنزیمهای کبدی، همیشه می‌تواند یک فاکتور مهم برای تشخیص این بیماری‌های کبدی محسوب شود.
مهم‌ترین انواع بیماری‌های کبدی عبارت‌اند از:
۱- هپاتیت
هپاتیت یک بیماری التهابی کبدی است که می‌تواند موجب مختل شدن سیستم کبد شود. به‌طور کلی سه نوع هپاتیت در دنیا شناسایی شده که نوع اول آن (HAV A) به‌طور معمول توسط آب یا غذاهای آلوده منتقل می‌شود اما دو نوع بعدی یعنی HAV B و HAV C اغلب از طریق انتقال خونی به بدن بیمار منتقل می‌شوند. به‌عنوان مثال، استفاده از سرنگ‌های آلوده و همچنین رفتارهای پرخطر جنسی، از جمله عوامل مهمِ ابتلا به این بیماری است که در نهایت به افزایش سطح آنزیمهای کبدی منجر می‌شود.
۲- کبد چرب
کبد چرب هم یکی دیگر از بیماری‌هایی است که امروزه نامِ آن را بسیار بیشتر از قبل می‌شنویم. دلیل این موضوع، به‌طور کلی استفاده از رژیم‌های غذایی نامناسب و همچنین عدم تحرک به میزان کافی است. در این بیماری، چربی‌های مضر در سلول‌های کبدی جمع می‌شوند و در نهایت ممکن است به کبد چرب منجر شود. توجه داشته باشید که یکی از دلایل مهم بالا رفتن آنزیمهای کبدی، همین بیماری کبد چرب است.
۳- سیروز کبدی
سیروز کبدی یکی از انواع پیشرفته‌ی بیماری‌های کبدی است. در این بیماری، بافت سالم کبد که مسؤلیت مهمی را هم در بدن بر عهده دارد، به‌طور دائمی تخریب شده است. توجه داشته باشید که این بیماری علاوه بر اینکه موجب بالا رفتن آنزیمهای کبدی می‌شود، همچنین درمان بسیار سختی هم دارد و در صورتی‌که بیمار به سیروز کبدی مبتلا باشد، معمولاً نیاز به پیوند کبد دارد.
۴- سرطان کبد
یکی دیگر از انواع بیماری‌های کبدی، سرطان کبد است. در این بیماری، سلول‌های سرطانی در کبد بیمار رشد می‌کنند. توجه داشته باشید که سرطان کبد هم موجب می‌شود تا سطح آنزیمهای کبدی بالا رود؛ با این حال این عامل نسبت به عوامل دیگری که در قسمت‌های قبلی به آن اشاره کردیم، کمتر شایع است.
آنزیمهای کبدی بالا
آنزیمهای کبدی بالا در خون، نشان دهنده‌ی این است که کبد به‌طور صحیح وظیفه‌ی خود را انجام نمی‌دهد. به همین دلیل است که وقتی پزشک معالج به عملکرد کبد شما شک می‌کند، سعی می‌کند تا با آزمایش چکاپ کامل، سطح این آنزیم‌ها را در خون اندازه‌گیری کرده و آن را با میزان نرمال مقایسه کند.
به‌عنوان توضیح بیشتر لازم است در نظر داشته باشید که در مواردی که کار سلول‌های کبدی مختل می‌شود، آنزیمهای کبدی و همچنین مواد شیمیایی بیشتری را نسبت به حد نرمال آن وارد خون می‌کنند. به همین دلیل آزمایش خون اولین تستی است که برای اطمینان از صحت کارکرد کبد، تجویز می‌شود و سپس با آنالیز این آزمایش و در صورتِ نیاز، تست‌های دیگری هم مثل سونوگرافی کبدی از بیمار گرفته می‌شود.
آنزیمهای کبدی باید به مقدار مناسب در خون وجود داشته باشند تا تولید صفرا را انجام دهند، در مقابل عفونت‌ها مقابله کند و سموم بدن را هم دفع کند. به‌عبارت دیگر این یطح بالای آنزیم‌ها است که خطرناک است و نه سطح نرمال آن.
اگر نشانه‌های زیر را دارید، بهترین کار این است که به یک متخصص غدد مراجعه کنید تا با یک آزمایش خون، آنزیمهای کبدی شما مورد بررسی قرار گیرد:
- خارش ادامه‌دار در نقاط مختلف بدن
- دردهای شکمی دنباله‌دار
- تیره رنگ شدن ادرار
- کاهش اشتها، احساس حالت تهوع و استفراغ
- خستگی مداوم
- سفید شدن چشم و همچنین زرد شدن پوست
میزان نرمال آنزیمهای کبدی
دو آنزیم ALT و AST در آزمایش آنزیمهای کبدی تأثیر و اهمیت زیادی دارند که محدوده‌ی طبیعی و نرمال آنها در جدول زیر درج شده است. اما قبل از آن توجه داشته باشید که میزان نرمال این آنزیم‌ها به عوامل دیگری مانند جنسیت، سن و همچنین نژاد فرد هم بستگی دارد. بنابراین تنها فردی که می‌تواند میزان نرمال آنزیمهای کبدی را در بدن شما تشخیص دهد، فقط پزشک معالج شماست.
| آنزیمهای کبدی | میزان نرمال |
| ALT | ۷ تا ۵۶ |
| AST | ۵ تا ۴۰ |
| ALP | ۳۰ تا ۱۱۰ |
به‌عبارت دیگر در صورتی‌که میزان این آنزیمهای کبدی بیشتر از میزان نرمال درج شده در این جدول باشند، نشان دهنده‌ی یک مشکل در سیستم کبدی است. در ادامه به شما خواهیم گفت که مقدار بیشتر این آنزیم‌ها تا چه حد می‌تواند خطرناک باشد:
۱- آنزیمهای کبدی بالاتر از 50
معمولاً شروع آسیب‌های کبدی با سطح آنزیم بالاتر از ۵۰ خودشان را نشان می‌دهند. اگر در آزمایشتان چنین نتیجه‌ای را مشاهده کردید، اولاً نگران نباشید و ثانیاً زیر نظر متخصص تغذیه و پزشک معالج، رژیم درمانی را شروع کنید تا دچار بیماری‌های کبدی با سطح بالاتر نشوید.
۲- آنزیمهای کبدی بالاتر از 200
در صورتی‌که سطح آنزیمهای کبدی شما بیشتر از 200 باشد، می‌تواند نشانه‌ای از ابتدای روند آسیب به سلول‌های کبدی یا سلول‌های کنترل کننده‌ی صفرا (کلستاز) باشد.
۳- آنزیمهای کبدی بالاتر از ۳۰۰
سطح آنزیمهای کبدی بالاتر از ۳۰۰، احتمالاً نشان دهنده‌ی یک آسیب حاد به کبد است. این موضوع ممکن است به‌علتِ مسمومیت‌های دارویی و یا هپاتیت ویروسی اتفاق افتد. البته باز هم تأکید می‌کنیم که آنچه شما در این مقاله مطالعه می‌کنید، فقط جنبه‌هایی از بیماری است که بیشتر از بقیه شناخته شده است. هرگز تصور نکنید که مورد شما هم لزوماً مشابه با اطلاعاتی است که در این مقاله یا مقالات مشابه مطالعه می‌کنید.
۴- آنزیمهای کبدی بالاتر از 500
اگر سطح آنزیمهای کبدی بیمار بالاتر از 500 باشد، حتماً نشان دهنده‌ی یک بیماری جدی کبدی است. این میزان از آنزیم‌ها در خون نشان می‌دهند که کبد بیمار به‌شدت آسیب دیده است و به همین دلیل است که کبد در حال آزاد کردنِ مقادیر بالای آنزیم در خون است.
درمان آنزیم کبدی بالا
اما آیا اگر آنزیمهای کبدی خون بیشتر از میزان نرمال بود، همه چیز تمام است؟ آیا باید زانوی غم بغل گرفت و فکر کرد که کارِ دنیا تمام شده است؟ خوشبختانه در بسیاری از موارد درمان‌هایی برایِ آنزیم کبدی بالا وجود دارد که پزشک معالجتان بر اساس علائم بالینی و نتایج آزمایشات ممکن است برایتان تجویز کند.
اما به‌طور کلی یک سری راهکارها وجود دارد که اولاً از ابتلای به این بیماری جلوگیری کرد و ثانیاً حتی در مواردی که به این بیماری هم دچار شده‌اید، بتوان به‌عنوان درمان تکمیلی در کنارِ درمان‌های دارویی که توسط پزشک برایتان تجویز می‌شود، این راهکارها را هم به‌کار ببندید:
۱- تغییر سبک زندگی
یکی از مهم‌ترین راهکارها برای درمان سطح بالای آنزیمهای کبدی، تغییر سبک زندگی است. سعی کنید از غذاهای فست فود و دارای کالری بالا، غذاهای سرخ کردنی و … پرهیز کنید و همچنین فعالیت ورزشی را در برنامه‌ی روزانه‌ی خودتان قرار دهید.
۲- استرس را کاهش دهید
یکی دیگر از مواردی که هم به تنظیم سطح آنزیمهای کبدی و هم به سندروم متابولیک کمک می‌کند، کاهش استرس در زندگی است. اینکه گفته‌اند استرس مادرِ همه‌ی دردهاست، واقعاً بیراه نیست. مدیتیشن و یوگا از جمله راهکارهای ثابت شده‌ای است که به شما کمک می‌کند تا میزان استرس خود را کنترل کنید.
۳- مواد مخدر و الکل را ترک کنید
یکی از موارد مهمی که باعث افزایش سطح آنزیمهای کبدی در خون می‌شود، استفاده از مواد مخدر و الکل است. بنابراین در صورتی‌که شما هم جزو افرادی هستید که درگیر استفاده از مواد مخدر یا الکل هستید، حتماً در اولین اقدام استفاده از این مواد را ترک کنید.
تفسیر آزمایش آنزیم کبدی
اگر چه فقط پزشک معالج است که این علم را دارد تا با کنار هم قرار دادن فاکتورهای مختلف آزمایش و همچنین پیشینه‌ی بیماری‌هایِ شما، به این نتیجه برسد که آیا مشکلی دارید یا خیر، اما باز هم نکات زیر می‌تواند اطلاعات شما را در این زمینه افزایش دهد:
۱- ALT یا آلانین آمینوترانسفراز
میزان طبیعی این آنزیم، همان‌طور که در قسمت‌های قبلی هم توضیح داده شد، برای مردان بین 5 تا 40 و برای زنان بین 5 تا 35 واحد در لیتر است. در صورتی‌که میزان این آنزیم بسیار بیشتر از میزان نرمال باشد، احتمالاً به دلیلِ عفونت ویروسی یا هپاتیت حاد است که معمولاً درمانِ آن خیلی هم طول نمی‌کشد. به این نکته توجه داشته باشید که میزان آنزیم ALT در بیماری مزمن هپاتیت، اصولاً خیلی بالا نیست.
۲- AST یا آسپارات آمینوترانسفراز
این آنزیم علاوه بر کبد، در قلب و همچنین در گلبول‌های قرمز خون یافت می‌شود. در صورتی‌که میزان این آنزیم هم از مقدار استاندارد آن (همان 5 تا 40 واحد در لیتر برای مردان و 5 تا 35 واحد در لیتر برای بانوان) بالاتر باشد، نشان دهنده‌ی هپاتیت حاد است. در این موارد ممکن است سطح این آنزیم بین ۱ تا ۶ ماه بالا باشد و بعد از آن به‌حالت عادی خود برگردد.
۳- ALP یا آلکالین فسفاتاز
این نوع از آنزیمهای کبدی، علاوه بر کبد، در استخوان و همچنین در روده‌ها پیدا می‌شود. میزان نرمال این آنزیم برای بزرگسالان بین 30 تا 110 واحد در لیتر است. افزایش این آنزیم ممکن است به‌دلیل مسدود شدن مجاری غده‌ی صفرا اتفاق بیفتد. علاوه بر این، بیماری‌هایی که باعث افزایش حرکت و سلول‌های استخوانی در بدن می شوند هم می‌توانند یکی دیگر از عواملی باشد که باعث افزایش آنزیم ALP شود.
البته این نکته را هم در نظر داشته باشید که معمولاً سطح آنزیم ALP در مادران باردار بیشتر است. بنابراین اگر باردار هستید و این آنزیم در خون شما بیشتر از میزان نرمال بود، خیلی نگران نباشید و با پزشک معالجتان مشورت کنید.
۴- Total Bilirubin یا بیلی روبین
بیلی روبین به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم در خون وجود دارد. اما در صورتی‌که سطح این آنزیم در خون بیشتر از میزان مجاز باشد، دلیلش را باید در انسداد مجاری کبدی یا صفراوی جستجو کنید. همچنین هپاتیت، ضربه و یا مصرف الکل به مدت طولانی هم می‌تواند دلایل دیگری باشد که سطح بیلی روبین خون را زیاد کند.
جمع‌بندی
آنزیمهای کبدی مشخص کنننده‌ی وضعیت سلامت کبد شما است. کبد جزء مهمی از بدن است که مسؤلیت مهم آن، سم‌زدایی از بدن است و متأسفانه در صورتی‌که این عضو حیاتی دچار آسیب‌های جدی شود، دیگر نمی‌توان برای آن کاری کرد و باید در صف اهدای عضو قرار گرفت. به همین دلیل است که همواره توصیه می‌شود تا میزان آنزیمهای کبدتان را در فواصل منظم کنترل کنید. در این مقاله از وب سایت آزمایشگاه دکتر شریفی، در مورد این آنزیم‌ها، اهمیتشان در سلامتی کبد و همچنین تفسیر آزمایش کبد با شما صحبت کردیم و نکاتی را که لازم است در این مورد بدانید، با شما در میان گذاشتیم.